HET SCHILDERIJ
door Geurt Busser

Eigenlijk ben ik nu al 32 jaar hetzelfde schilderij aan het maken, daarbij voortdurend aan het werk met motorfietsen, vrachtwagens en schepen, om het snel verdwijnende gebied voor "Het Schilderij", nog te vinden. Aan het procederen tegen iedereen die dit gebied aantast.
Mijn ogen hebben voortdurend honger, "is hier nog iets te schilderen?"

Woorden zijn makkelijk mee te nemen, die heb je altijd bij je. Maar sommige dingen kun je niet met woorden zeggen: daar is een beeld voor nodig- en" de moeite waard vinden"- en waterverf wat mij betreft- daar moet je materiaal voor meenemen.
En als je dan ter plekke bent met je attributen, moet je je niet meer vermoeien met dingen die gewoon in woorden te zeggen zijn, dan moet je proberen de heldere taal van "Het Schilderij" te spreken.

Aquarel, "Boschwad, onder Rottumerplaat", 35x50cm

Aan de wal, in musea, zie ik werk van collega's: Chinese landschappen van een paar duizend jaar oud, de Nederlandse traditie van het zeeschilderen.
Monet had een schilderboot, de schilders van de Haagse school gingen er met bootjes opuit om te schilderen, Turner bond zich tijdens een storm vast in het kraaienest van het schip.
Als ik in een museum voor zo'n schilderij sta, dan lees ik daarin de honger, de hartstocht, de bezeten overgave waarmee de mannen gewerkt hebben, de wellust van kleur en vorm. Bij een ander word ik alleen maar stil.........

De wereld wil geschilderd worden, we zijn nog maar met weinig.
Willem den Ouden zit op een krib, het stromende water en de lucht te tekenen, zijn prachtige Rivierenlandschap is verdwenen.
Ben van Voorn gaat nog weleens met mij mee en schildert verder het landschap van Portugal, Spanje en Bonaire, "waar het nog normaal is". In zijn werkgebied in Drente wordt natuur ontwikkeld met bulldozers en motorzagen. "Dat wordt een kunstmatig landschap, daar hoef ik niet nog een keer kunst van te maken".
Ik moet het laatste stukje ongeschonden uitzicht op de Waddenzee opnieuw bevechten voor de Raad van State, dit keer tegen de NAM.

Ik heb altijd met waterverf geschilderd.
Het materiaal wil zichzelf schilderen, water en wolken en nevels en het verdampen en neerslaan van waterdamp rondom bomen en gebouwen. Maar het mysterie is het licht, hoe kun je iets te schilderen dat lichter is dan het papier.
"Busser is een echte slechtweer schilder", werd in '79 over mij geschreven.
Mist, storm, over me heen buitelende wolken, daarin zat mijn hoogste licht, en altijd zocht ik de lege ruimte met zo veel mogelijk lucht. Het militair oefenterrein in het Lauwersmeer werd in '87 in gebruik genomen, maar ik had mijn sloep ingericht als atelier en ging het Wad op!
En daar vond ik het hoogste licht, ik schilder richting zon, het weerspiegelen van de zee loopt door in het natte papier, de ogen doen me als ik op het papier kijk even pijn als wanneer ik naar de zee en de zon kijk.
En in die pijn, maar ook in dat geweldige feest van licht meng ik mijn kleuren.
Dat gebied was zo eindeloos, daar waren geen hekken of heggen of bomen te plaatsen, daar was geen nieuwbouw te plegen. Dat gebied was zo goed beschermd dat zelfs mijn werkzaamheden beschouwd werden als een ernstige bedreiging voor de rust, en ik drie en een half jaar heb moeten procederen om daar alleen maar te mogen schilderen; twee keer voor de Raad van State.

Ik had in redelijkheid nooit kunnen verwachten dat er een geweldige industrie op dat gebied losgelaten zou worden. Immense windturbines, drie keer hoger dan de hoogste bebouwing op de kust [de kerken], duizenden explosies van seismisch onderzoek, waardoor alle vis, en kudden zeehonden tot kilometers in de omtrek verdreven werden.
Oeroude mosselbanken zijn door fabrieksschepen opgevist...allemaal, overal.

Seismologisch onderzoek onder Rottumeroog

De gaswinning bij Ameland heeft nu al een bodemdaling en bijbehorende afslag veroorzaakt, waardoor de Kwelder bij de Kooiduinen verdwenen is, daar is nu 11000 ton steen gestort ter bescherming.
Engelsmanplaat en het Rif zijn bijna 1 meter lager, Rottumeroog verdwijnt onverwacht snel.
Tussen Ameland en Schiermonnikoog, bij het Pinkegat, heeft eerst de Seafox [hefeiland van de NAM] "tijdelijk" geboord, om een monopipe[?] te plaatsen. Zomer 97 heeft de Ensco 72 [hefeiland van de NAM] "tijdelijk" vanaf deze pijp geboord, zomer 98 heeft de Ensco 72 hier opnieuw "tijdelijk", geboord.
Bij deze boring ging van alles mis, zodat zij anderhalf maand langer duurde dan voorspeld. Deze locatie ligt 100 meter buiten de grens waar juridisch nog niet geboord mag worden, maar daardoor wordt hij niet automatisch onzichtbaar of onhoorbaar. Al die tijd klinkt daar een luguber waarschuwingssignaal over het Wad, dag en nacht.
Je kunt niet een gebied schenden en vervolgens ongeschonden weer achterlaten.
Op elke NAM locatie kan elk moment een fel verlichte boortoren, waakvlam of affakkelvlam verschijnen en nu dreigt er zelfs in de kustzone en de waddenzee zelf geboord te worden.

Affakkelen aan het Lauwersmeer bij Munnekezijl

Dezelfde juriste van LNV die mijn werkzaamheden voor de Raad van State omschreef als "een ernstige bedreiging voor de rust in het gebied" heeft nu de opdracht gekregen om met de NAM- werkzaamheden in te stemmen, op hoorzittingen en in de rechtzaal.
Zo worden we het nooit eens.
De NAM beweert daar geen enkele schade aan te richten; dat kan ik alleen begrijpen als ik me verplaats in het perspectief van de NAM. Vergeleken met moeder Shell in Nigeria, en oliemaatschappijen verder op de wereld, gaat de NAM hier waarschijnlijk zeer zorgvuldig te werk. Maar in het perspectief van het gebied is het een gigantische overval.
We dachten altijd dat de Waddenzee groot was, maar nu, omringd door industriele bouwsels, zie je pas hoe klein en teer en kwetsbaar dit landschap is.

Locaties van windturbines in Friesland (rode stippen)

Op een avond kwam ik terugvaren van Rottum naar Noordpolderzijl.
De vloed zat er massief in, er liep een grote vlakke deining over de zee, de zon ging prachtig onder.
Op het eerste stuk Zuid Oost Lauwers had ik nog geschilderd op het achterdek tijdens de vaart:
schip op de stuurautomaat, motor stationair.
Het alarm van de dieptemeter waarschuwde voor de Andelbult. De bocht om, weer een lange rechte koers, het schilderen was gedaan, en daar kwam de volle maan op.
De trage deining was een bewegende spiegel, mijn ogen wilden nog kijken, de spieren van mijn ogen wilden mee met dat stadige lichter en donkerder worden. Het hart wilde me rustig in de borst zakken; misschien was er nog hoop voor de mensheid.
Maar de gasvlam van Warffum priemde meedogenloos recht uit de zee omhoog, fel oranje flakkerend.
Ik kon niet zo gaan zitten dat ik het licht van de maan wel zag en die gasvlam niet. En daar drongen zich alle handige tips van de NAM in mijn gedachten:
"Dan kijk je toch de andere kant op."
"Dan laat je dat toch weg".
"Je maakt mij niet wijs dat je last hebt van zo'n waakvlammetje".
"Heb je wel last van een boortoren, en niet van een kerktoren?"
Al deze tips helpen geen zier.
Ieder mens wil wel eens vrij over de zee uitkijken. Op de waddenzee was dat mogelijk, daar begon twee keer per dag de wereld.
"In den beginne schiep God de hemel en de aarde. De aarde nu was woest en ledig, en duisternis lag op den vloed" [De Bijbel pag 1].
Nu ligt daar op de vloed een woud van windturbines, NAM locaties met boortorens, affakkel en waakvlammen, enkele hefeilanden, overal felle electrische verlichting, en oranje knipperende meetpalen voor de bodemdaling.
Wat overblijft zijn wetenswaardigheden over planten, dieren, sedimenten, gasvoorkomens windsnelheden en geluidscontouren, die door wetenschappers en juristen in de MER procedures handig te manipuleren zijn.

Ik neem het de Waddenvereniging kwalijk dat zij de laatste ongeschonden waarde van de Waddenzee, haar uitzicht, verloren heeft laten gaan. De Waddenzee is niet groot, maar je kon je verbeelden dat zij groot was. Die verbeelding is ons afgenomen.

Uit de illustraties wordt duidelijk, dat het enige nog tamelijk ongeschonden gebied het oostelijk Wad is. Ik raad de Waddenvereniging aan haar hoofdvestiging naar Groningen te verplaatsen,omdat hier misschien nog iets te redden is waar termen als "Oergevoel" en "De laatste wildernis" meer zijn dan lege woorden.

Boorlocaties op en om de Waddenzee in Friesland en Groningen (op basis van NAM - gegevens)